Geschiedenis

Elspeetse Geschiedenis

Een erg mooie site met de Elspeetse historie en bezienswaardigheden is www.elspeethistorie.nl.

Op de website van Jan van de Steeg staat een uitgebreide beschrijving van de Elspeetse geschiedenis die gemaakt is door Plony Coster en verder bewerkt is door Jan. Bezoek de website op Elspeets heden en verleden.

Was Elspeet altijd al orthodox-Christelijk?

Volgens dr. Sulman was de Veluwenaar vooral traditioneel, maar nooit erg kerkelijk of bevindelijk. Hij noemt het voorbeeld van een kerkdienst die niet doorgaat omdat er kermis is. Of 't feit dat er in sommige dorpen maar weinigen maagdelijk het huwelijk in gingen. Pas na 1920 kregen de orthodox-gereformeerden stevig voet aan de grond op de Veluwe. Meer hierover is te lezen in een artikel uit het RD (pdf).

Na de Tweede Wereldoorlog zou de landbouw steeds minder belangrijk worden als bron van inkomsten voor de meeste inwoners. De teloorgang van de oude levensstijl is leuk beschreven door Geert Mak in zijn boek "Hoe God verdween uit Jorwerd". Maar in Elspeet verdween God niet, sterker nog, God kwam veel prominenter centraal te staan terwijl de oude (lossere) boerencultuur steeds meer moest inboeten.

Ook vandaag de dag zijn er nog veel mensen die moeite hebben verschijnselen van de moderniteit, bijvoorbeeld met vaccinatie (pdf).

De familie Mouw; de "Capitalisten"

Bron: Nieuwsblad De Band, 2013-09-11. De Kapitalisten van Elspeet en hun boerderijen.

Uit de geschiedschrijving weten we dat het in Elspeet vóór 1900, in het algemeen, een armoedig bestaan was. Veel dagloners gezinnen waren er op de ‘bedeling’ aangewezen. Geen rijkdom en macht dus, maar er waren ook uitzonderingen van dat algemene beeld. Met name voor het geslacht Mouw. Zij waren jarenlang de eigenlijke grondeigenaren in Elspeet en verre omgeving. In die jaren stonden in en rondom Elspeet 23 schaapskooien en zeven grote boerderijen, meest eigendom van een familielid uit het geslacht Mouw. Vooral in de kern van Elspeet was bijna al het onroerend goed in het bezit van het ‘Mouwen’ geslacht.

De familienaam Mouw is de eerste en de oudste naam dat in Elspeet voorkomt. De gegevens van deze familie gaan het verst terug in de geschiedenis, tot 1530! Het is haast niet te begrijpen, laat staan te doorgronden met de huidige begrippen over macht en rijkdom dat één familie zoveel bezit kon hebben en macht kon uitoefenen in een dorp en in de wijde omtrek. ‘De Mouwen’ waren ook niet de enige kapitalisten. Kapitalisten waren in het algemeen eenvoudige mensen, natuurlijk hadden ze wel wat meer land en schapen dan anderen, voorts hadden ze een knecht of een meid en een grotere boerderij. Allemaal zaken die vroeger niet zoveel waarde hadden. Wellicht hebben de ‘Capitalisten’ (zo werden ze genoemd in de belastingboeken) zelf nooit geweten dat zij ergens als kapitalist te boek stonden.

De Mouwen familie was ook zeer omvangrijk. Tussen de jaren 1800-1900 woonden er zoveel mensen met de naam Mouw in Elspeet, dat veel mensen Elspeet een ‘Mouwenkolonie’ noemden. Na 1900 veranderde deze situatie door meer contacten met de buitenwereld. Elspeet werd meer en meer ontsloten, maar in de statistieken, rond 1947, werd vermeld dat ca. 300 personen met de naam Mouw in en rond Elspeet woonden! Het waren uiteindelijk afstammelingen van Gerrit Jansz. Mouw, geboren omstreeks 1550, wiens naam in het randschrift voorkomt, als kerkmeester, op de grote klok in de toren van de Oude Dorpskerk. Opvallend is ook dat één of meer leden uit dit typisch Veluwse geslacht, eeuw in eeuw uit, bijna zonder onderbreking tot 1970 in het kerkbestuur/kerkenraad zitting had.

Meer informatie staat in een speciaal boekje over deze en andere onderwerpen. Helaas zijn titel, auteur e.d. van dat boekje niet bekend bij de webmaster.

Noot van Evert: Die goeie ouwe tijd. Tegenwoordig zijn we uitgedund, geëmigreerd, verarmd, onze boerderijen en landerijen kwijt, en ga zo maar door... Het enige wat we nog goed doen is leuke blondines schaken.